Wigilia prawosławna – poznaj jej daty, potrawy, zwyczaje

Kiedy jest prawosławna Wigilia? Wyznawcy prawosławia obchodzą Boże Narodzenie 13 dni po świętach obchodzonych przez katolików. Zatem prawosławna Wigilia wypada 6 stycznia, w katolickie święto Trzech Króli. Czym się różni od powszechnie znanej nam tradycji?

Prawosławna Wigilia a post

Wigilia w obrządku wschodnim jest ostatnim dniem 40-dniowego okresu postu zwanego Filipowym. Co ciekawe, na początku trwał on tylko kilka dni, dopiero potem wydłużył się do obecnych rozmiarów. Jest też bardzo surowy. W pierwszym tygodniu nie można w ogóle spożywać mięsa, ryb i nabiału, w drugim do menu można włączyć ryby, ale nie w poniedziałki, środy i piątki. Post ponownie staje się surowszy po dniu św. Mikołaja (19 grudnia). A jak jest w dniu prawosławnej Wigilii? Tradycyjnie obowiązuje post ścisły, co oznacza, że uroczysta wieczerza powinna być pierwszym posiłkiem tego dnia.

Przebieg Wigilii prawosławnej

Wigilia prawosławna, zwana też soczelnikiem, zaczyna się od modlitwy i dzielenia się prosforą, która jest odpowiedniczką katolickiego opłatka. To malutki, mieszczący się w dłoni, przaśny (czyli zrobiony z niezakwaszonego ciasta) chlebek, składający się z dwóch krążków, większego i mniejszego, na górze przyozdobiony najczęściej znakiem krzyża. Czasem dodawana jest do niego woda święcona, czasem się go nią popija. Łamaniu się prosforą towarzyszy składanie sobie życzeń.

Potem tradycyjnie gospodarz bierze łyżkę kutii i rzuca nią pod sufit w intencji pomyślności w kolejnym roku. To też wróżba – im więcej ziaren pszenicy przyklei się do sufitu - tym lepsze będą zbiory.

Potrawy na Wigilii prawosławnej

Dawniej Wigilię prawosławną zaczynano od kutii. Dziś to się zmieniło i jako pierwszy pojawia się barszcz z uszkami albo tradycyjna zupa rybna, zwana uchą. Potem zaś następują ryby i grzyby smażone, śledzie w wielu postaciach, kapusta z grzybami (postny bigos) albo kapusta z grochem. Obowiązuje zasada, że ma być bez mięsa (ryby nie są tutaj mięsem, podobnie jak w katolickich postach) i bez nabiału. I, oczywiście, potraw powinno być dwanaście, jak dwunastu apostołów.

A jakie są potrawy na Wigilii prawosławnej na deser? Mogą się pojawić kolandynki, czyli pierożki z makiem lub surowymi gruszkami, albo kisiel z owsa. Do popicia obowiązkowy jest zaś kompot z suszu, aż gęsty od rozmaitych owoców.

Wigilia prawosławna – życzenia, zwyczaje

Życzenia wigilijne na Wigilii prawosławnej nie różnią się zbytnio od tych na katolickiej. Warto jedynie pamiętać, że składa się je 6 stycznia.

Wyznawcy prawosławia, podobnie jak katolicy, pod wigilijny obrus kładą siano, na pamiątkę tego, gdzie i w jakich warunkach urodził się Jezus. Siano występowało też na wieczerzy w innej roli – w rogu pokoju, pod ikonami, stawiało się tzw. hoścca, czyli snopek niewymłóconego zboża, żeby w nowym roku chleb nie był w domu gościem (czyli żeby nie było głodu). Zwyczaj ten przetrwał jeszcze gdzieniegdzie na wsi.

Chleb jest zresztą obowiązkowy na wigilijnym stole (nie wlicza się do dwunastu potraw). Symbolizuje bowiem pożywienie. Podobnie niezbędne są sól (symbol obfitości), miód (oznaczający bogactwo) i czosnek, który ma zapewnić zdrowie. Jego główki kładziono także na rogach stołu, by odpędzić złe duchy. Pamiętajmy bowiem, że wiele wigilijnych zwyczajów ma swe korzenie jeszcze w czasach pogańskich!

Podczas Wigilii prawosławnej nie można było wstać od stołu. Osoba, która by to uczyniła, mogłaby nie dożyć kolejnych świąt. A kiedy już można wstać, idzie się do cerkwi na odpowiednik katolickiej pasterki, trwający często całą noc.

Zobacz także: Zupa rybna niejedno ma imię. Poznaj jej trzy różne odsłony i wypróbuj je!